Người béo phì, hút thuốc lá thường xuyên, mắc bệnh tiểu đường có nguy cơ cao phát triển ung thư tuyến tụy.
Tuyến tụy là cơ quan nằm ở phía sau dạ dày, sát thành sau của ổ bụng. Tuyến tụy tiết ra các enzyme hỗ trợ tiêu hóa và sản xuất hormone giúp kiểm soát lượng đường trong m.áu.
Ung thư tuyến tụy bắt đầu ở các mô của cơ quan này. Ung thư tuyến tụy hiếm khi được phát hiện ở giai đoạn đầu, thời điểm có khả năng chữa khỏi cao nhất. Điều này là do nó không gây ra các triệu chứng cho đến khi di căn sang cơ quan khác.
Triệu chứng phổ biến
Theo Mayo Clinic, các dấu hiệu của ung thư tuyến tụy thường không xảy ra cho đến khi bệnh chuyển sang giai đoạn nặng. Chúng có thể bao gồm:
– Đau bụng và lan ra sau lưng.
– Chán ăn hoặc sụt cân ngoài ý muốn.
– Vàng da và lòng trắng của mắt.
– Nước tiểu sẫm màu, phân màu sáng.
– Ngứa da.
– Hình thành cục m.áu đông.
– Mệt mỏi.
Triệu chứng phổ biến của ung thư tuyến tụy là đau bụng và lan ra sau lưng. Ảnh: Geneticliteracy.
Nguyên nhân
Ung thư tuyến tụy xảy ra khi các tế bào trong cơ quan này bị đột biến DNA. DNA cho phép tế bào biết phải làm gì. Nhưng những đột biến khiến tế bào phát triển không kiểm soát và tiếp tục sống sót sau khi tế bào thường c.hết đi. Những tế bào này có thể tích tụ, tạo thành khối u.
Khi không được điều trị, các tế bào ung thư tuyến tụy có thể di căn sang cơ quan và mạch m.áu trong cơ thể. Hầu hết ung thư tuyến tụy bắt đầu ở các tế bào lót ống dẫn của tuyến tụy. Loại ung thư này được gọi là ung thư biểu mô tuyến tụy hoặc ung thư tuyến tụy ngoại tiết.
Với trường hợp ít gặp, ung thư có thể hình thành trong các tế bào sản xuất hormone hoặc nội tiết thần kinh của tuyến tụy. Những loại ung thư này gọi là khối u thần kinh nội tiết tuyến tụy, khối u tế bào tiểu đảo hoặc ung thư nội tiết tuyến tụy.
Các yếu tố rủi ro
Sử dụng t.huốc l.á
Theo tổ chức American Cancer Society, hút thuốc là một trong những yếu tố nguy cơ quan trọng nhất với ung thư tuyến tụy. Nguy cơ mắc căn bệnh này ở những người hút thuốc cao gấp đôi so với trường hợp chưa bao giờ hút thuốc. Khoảng 25% trường hợp ung thư tuyến tụy được cho là do hút t.huốc l.á.
Hút xì gà và sử dụng các sản phẩm t.huốc l.á không khói cũng làm tăng nguy cơ. Tuy nhiên, rủi ro này có thể giảm xuống khi bạn ngừng hút thuốc.
Thừa cân, béo phì
Đây là yếu tố cao dẫn đến ung thư tuyến tụy. Những người béo phì, chỉ số khối cơ thể BMI từ 30 trở lên, có nguy cơ mắc ung thư tuyến tụy cao hơn khoảng 20%. Tăng cân khi trưởng thành cũng là vấn đề lớn. Đặc biệt, những người không quá thừa cân nhưng bị béo ở vùng bụng cũng dễ mắc ung thư tuyến tụy.
Những người thừa cân, béo phì có nguy cơ cao mắc ung thư tuyến tụy. Ảnh: Indiatimes.
Bệnh tiểu đường
Ung thư tuyến tụy phổ biến hơn ở những người mắc bệnh tiểu đường. Các nhà khoa học vẫn chưa tìm ra nguyên nhân cho điều này. Hầu hết trường hợp xảy ra ở những người mắc bệnh tiểu đường type II. Loại bệnh tiểu đường này đang gia tăng với t.rẻ e.m và thanh thiếu niên do tình trạng béo phì ở những nhóm t.uổi này cũng tăng lên. Bệnh tiểu đường type II ở người lớn cũng thường liên quan thừa cân hoặc béo phì.
Viêm tụy mạn tính
Đây là tình trạng viêm trong thời gian dài của tuyến tụy, có liên quan việc tăng nguy cơ ung thư ở cơ quan này. Viêm tụy mạn tính thường xảy ra ở những người uống rượu và hút thuốc.
Các yếu tố khác
Nguy cơ phát triển ung thư tuyến tụy tăng lên khi con người già đi. Hầu hết bệnh nhân tuyến tụy trên 45 t.uổi. Khoảng 2/3 người bệnh là trên 65 t.uổi. T.uổi trung bình tại thời điểm chẩn đoán bệnh là 70.
Ngoài ra, nam giới có nguy cơ mắc ung thư tuyến tụy cao hơn phụ nữ. Điều này có thể (một phần nhỏ) do việc sử dụng t.huốc l.á cao hơn ở nam giới, khiến họ dễ mắc bệnh này.
Chỉ số CA 19-9 tăng cao có phải đã mắc ung thư tụy?
Chỉ số CA 19-9 là dấu ấn ung thư đầu tiên của ung thư tụy, tuy nhiên nó cũng tăng cao trong một số bệnh lý không phải ung thư như xơ gan, viêm tụy, viêm túi mật.
Ở người lớn CA 19-9 chỉ có một lượng nhỏ trong một số cơ quan như tụy, gan, bàng quang và phổi. CA 19-9 là dấu ấn ung thư đầu tiên của ung thư tụy. CA 19-9 cũng là dấu ấn ung thư hữu ích trong chẩn đoán ung thư đường mật, ung thư đại trực tràng, ung thư dạ dày và ung thư gan. CA 19-9 cũng tăng trong một số bệnh lý đường tiêu hoá lành tính như: viêm gan, xơ gan, viêm tụy…
Xét nghiệm CA 19-9 được chỉ định khi nào?
Bệnh nhân nghi ngờ mắc ung thư tụy
Theo bác sĩ Bệnh viện Trung ương Quân đội 108 (Hà Nội), tuyến tụy nằm sau dạ dày, nên triệu chứng lâm sàng, cận lâm sàng khó phát hiện, chẩn đoán. Khi các triệu chứng của bệnh xuất hiện thường thì bệnh chuyển sang giai đoạn nặng, khó chữa trị.
Vì vậy khi có các biểu hiện lâm sàng như cơ thể suy nhược, ăn không ngon, chán ăn, mệt mỏi kéo dài, cổ trướng, vàng da, nước tiểu sẫm màu, phân trắng, bạc màu, sốt liên tục không rõ nguyên nhân, đau co thắt vùng ổ bụng thường xuyên, liên tục,… bệnh nhân nên làm xét nghiệm CA 19-9 để phát hiện sớm ung thư tụy.
Theo dõi và điều trị ung thư tụy
Xét nghiệm này được thực hiện thường xuyên, kiểm tra chỉ số CA 19-9 có trong huyết tương, mức độ giảm của CA 19-9 sau phẫu thuật thể hiện đáp ứng điều trị và tỷ lệ thuận với thời gian sống của bệnh nhân và ngược lại. Từ đó có thể đưa ra các biện pháp điều trị thích hợp, kịp thời.
Theo dõi tái phát ung thư
Sau khi điều trị (cắt bỏ tụy, hóa trị liệu) cần làm các xét nghiệm này để xác định chỉ số CA 19-9 có trong huyết tương, xác định tái phát ung thư, mức độ khả quan sau điều trị của bệnh nhân. Đối với chỉ số CA 19-9 ở mức dưới 37 UI/ml thì thời gian sống trung bình của bệnh nhân 32-36 tháng, cao hơn 37 UI/ml thời gian sống của bệnh nhân chỉ còn 12-15 tháng.
Chỉ số CA 19-9 sau điều trị của bệnh nhân trở về giá trị an toàn hoặc giảm từ 20% đến 50%, có liên quan đến thời gian sống kéo dài hơn so với khi CA 19-9 không trở về bình thường hoặc tăng lên.
Nguyên nhân tăng nồng độ CA 19-9
Các nguyên nhân do ung thư
– Ung thư tụy: 80%.
– Ung thư đường mật (hepatobiliary cancer): 22 – 51%.
– Ung thư dạ dày: 42%
– Ung thư đại trực tràng: 20% và kết hợp với tiên lượng rất xấu.
– Ung thư túi mật.
Các nguyên nhân không phải là ung thư: viêm túi mật, sỏi ống mật chủ, xơ gan, xơ hóa thành nang (cystic fibrosis), viêm gan, viêm tụy.
Nguyên nhẫn dẫn đến ung thư tụy
Ung thư tụy là một ung thư thường gặp, có tỉ lệ t.ử v.ong rất cao, lên đến 95% đối với trường hợp mắc bệnh. Sau đây là những nguyên nhân thường gặp có thể gây ung thư tụy như:
Sử dụng các chất kích thích kéo dài, thường xuyên, liên tục như: rượu, bia, t.huốc l.á, tiếp xúc với hóa chất, thuốc diệt cỏ,…
Người có t.iền sử mắc các bệnh: đái tháo đường, viêm gan B,…
Chế độ dinh dưỡng không hợp lý: ăn nhiều thức ăn nhanh, chứa nhiều dầu mỡ, thừa chất béo, ít rau xanh và trái cây,…
Trong gia đình có người mắc ung thư tụy.
Lười vận động, thừa cân, béo phì,…
