Trong công trình nghiên cứu 5 năm với sự tham gia của 65 người cao t.uổi về tác động của các yếu tố phi sinh học như như đặc điểm tính cách, lối sống… đến nguy cơ mắc bệnh alzheimer, các nhà khoa học Thụy Sĩ nhận thấy những người “khó chịu” (less agreeable), những người không sợ xung đột và thể hiện sự chống đối nhất định, cũng như những người sẵn sàng trải nghiệm (openness to experience) có một bộ não được bảo vệ tốt hơn.
Sự phán xét độc lập và óc tò mò giúp bảo vệ nữ thám tử cao t.uổi lừng danh khỏi chứng mất trí nhớ – Ảnh: Miss Marple Agatha Christie
Theo tạp chí Neurobiology of Aging, các nhà khoa học Thụy Sĩ ở Đại học Geneva (UNIGE) và Bệnh viện Đại học Geneva (HUG) đã kiểm tra 65 người cao t.uổi trong vòng 5 năm và sử dụng hình ảnh não cùng các bảng đ.ánh giá nhận thức tâm lý để chứng minh rằng những đặc điểm tính cách nhất định có thể gặp nguy cơ thoái hóa thần kinh thấp hơn.
Các khu vực của não có xu hướng giảm thể tích cả khi lão hóa bình thường lẫn khi bị bệnh alzheimer nhưng lại được bảo tồn nhiều hơn ở những người không thoải mái khi giao tiếp (low agreeableness ), cũng như ở những người sẵn sàng cho những trải nghiệm mới (openness to experience).
Các nhà khoa học nhấn mạnh tầm quan trọng của việc tính đến nhân cách trong các rối loạn tâm thần kinh và mở đường cho các chiến lược chính xác hơn để ngăn chặn hậu quả của những căn bệnh như vậy.
Alzheimer là một bệnh thoái hóa thần kinh, trong đó các mạng thần kinh trong một số cấu trúc não bị phá hủy không thể phục hồi. Bệnh này là nguyên nhân chính gây chứng mất trí ở người lớn t.uổi. Ngày nay, một số yếu tố nguy cơ được biết đến, chẳng hạn như tăng huyết áp hoặc bệnh tiểu đường, ngoài ra, vai trò tiềm năng của các yếu tố phi sinh học đang được nghiên cứu tích cực.
Trong nhiều thập niên, các chuyên gia đã không thành công trong việc cố gắng phát triển các loại vắc xin trị liệu có thể sửa chữa tổn thương não do tích tụ nhiều amyloid – một loại protein có hại cho hệ thần kinh trung ương và ngăn chặn sự phá hủy các tế bào thần kinh. Nhưng các nhà khoa học tự hỏi liệu có thể hạn chế thiệt hại bằng cách tác động tới các yếu tố phi sinh học? Có một số người an toàn hơn những người khác vì tính cách hoặc lối sống của họ chăng?
Theo Panteleimon Yannakopoulos, giáo sư khoa học y tế tại Đại học Geneva, người đứng đầu công trình nghiên cứu, giữa sự bắt đầu hủy hoại các tế bào thần kinh và sự xuất hiện của các triệu chứng alzheimer đầu tiên, phải mất từ 10 đến 12 năm. Trong một thời gian dài, não có thể bù đắp cho điều này bằng cách kích hoạt các mạng thay thế; tuy nhiên, khi các dấu hiệu lâm sàng đầu tiên xuất hiện, thật không may, thường là quá muộn. Do đó, việc xác định các chỉ dấu sinh học sớm là cần thiết để điều trị bệnh hiệu quả.
Các phương pháp khác nhau đã được sử dụng để đ.ánh giá sự tích lũy amyloid và khối lượng não của những người tham gia, bao gồm hình ảnh chức năng và cấu trúc của não. Teo một số khu vực nhất định của não là một trong dấu hiệu mất trí nhớ và bệnh alzheimer. Các nhà khoa học đã cố gắng kết nối nó với các yếu tố quyết định phi sinh học có thể, chẳng hạn như đặc điểm tính cách, lối sống hoặc đặc điểm môi trường. Để đảm bảo tính chính xác về thống kê của công trình, họ đã sử dụng một mô hình hạn chế để kiểm soát các lỗi nhân khẩu học, kinh tế xã hội hoặc tâm thần.
Những người “khó chịu” (less agreeable), những người không sợ xung đột và thể hiện sự chống đối nhất định, hóa ra, có một bộ não được bảo vệ tốt hơn. Sự khác biệt này là đáng chú ý nhất chính trong chuỗi bộ nhớ vốn bị tổn thương do bệnh alzheimer.
Một hiệu ứng ít rõ ràng hơn có liên quan đến một đặc điểm tính cách khác là sẵn sàng cho những trải nghiệm mới (openness to experience). Điều này ít gây ngạc nhiên hơn vì chúng ta đã biết rằng mong muốn tìm hiểu và quan tâm đến thế giới xung quanh chúng ta giúp bảo vệ chống lại sự lão hóa não bộ – Panteleimon Yannakopulos giải thích.
Trong các nghiên cứu trong tương lai, các nhà khoa học hy vọng sẽ lặp lại kết quả của họ trên một mẫu lớn hơn, cũng như hiểu được nền tảng sinh học của các hiện tượng được tìm thấy để có thể sử dụng các kết quả nghiên cứu trong phòng ngừa bệnh alzheimer.
Vũ Trung Hương (motthegioi.vn)
Tìm được cách chẩn đoán sớm các bệnh thoái hoá thần kinh
Theo PlosOne, các nhà khoa học từ Phòng thí nghiệm quốc gia Lawrence ở Berkeley, Mỹ, đã phát triển một test dựa trên việc xác định các thể đạm độc – protein prion, kích thích sự tích tụ các mảng độc hại trong não.
Phân tích chỉ ra bệnh Alzheimer, Parkinson và các bệnh do prion khác sớm nhiều năm trước khi xuất hiện các triệu chứng.
Alzheimer là dạng bệnh sa sút trí tuệ phổ biến nhất – Ảnh: NewScientist
Bệnh thoái hóa thần kinh phát triển qua nhiều thập niên trong cơ thể con người, không có triệu chứng trong một thời gian dài. Quá trình ẩn của căn bệnh này làm phức tạp đáng kể việc chẩn đoán kịp thời các bệnh nan y phổ biến như Alzheimer và Parkinson.
Trong khi đó, chẩn đoán sớm là vô cùng quan trọng với thực tế là y học chưa tìm được cách điều trị các bệnh này, chúng chỉ có thể bị làm chậm lại. Thành tựu của các nhà khoa học Mỹ hứa hẹn sẽ thay đổi tình hình điều trị tất cả các bệnh với sự tích lũy đặc trưng của protein prion. Các nhà khoa học đã phát triển một phương pháp dựa trên các phân tử tổng hợp cho phép phân lập protein prion trong chất dịch cơ thể.
Không giống như protein lành mạnh, các protein sai lệch được gấp lại không đúng cách có một số “móc” để các phân tử bám vào. Đặc điểm này hình thành cơ sở cho việc xác định mầm bệnh, giúp phân tích sâu hơn.
Sử dụng công nghệ này, các nhà khoa học đã có thể tạo ra một test đơn giản, nhanh chóng và không xâm lấn để chẩn đoán sự tích tụ của các mảng amyloid độc hại trong m.áu người. Cho đến nay, các nhà khoa học mới chỉ thu được kết quả trên các mô hình động vật và họ tiếp tục nghiên cứu sâu hơn.
Những phát hiện của nghiên cứu này cũng phù hợp với kết quả của một nhóm khoa học khác khi phát hiện các đặc điểm của sự đông tụ protein bất thường trong m.áu. Hóa ra, những dấu hiệu này có thể được xác định 15-20 năm trước khi có triệu chứng lâm sàng.
Các nhà khoa học giải thích rằng các phân tử được tạo ra giúp phát hiện cấu trúc protein gấp không đúng cách, cuối cùng tích tụ trong não người và tạo thành các mảng độc hại.
Vũ Trung Hương
Theo motthegioi
